Położenie Geograficzne
Beskid Wyspowy jest częścią Beskidów, które z kolei stanowią zachodnią część Polskich Karpat Zewnętrznych, utworzonych ze skał krzemionkowo-klastycznych oraz ilastych fliszu karpackiego. Granice Beskidu Wyspowego od lat budzą kontrowersje, brak w tym temacie jednomyślności wśród geografów czy autorów przewodników. Granice Beskidu Wyspowego w literaturze są bardzo płynne, chciało by się napisać, zmieniają się w zależności od aktualnie panującej mody, czy indywidualnych upodobań autorów opracowań. Aby rozwiać wszelkie wątpliwości w środowisku speleologicznym postanowiono ustalić przebieg granic Beskidu Wyspowego. Wynikało to z problemu kodowania jaskiń na terenach granicznych regionów. Obiektowi jaskiniowemu wpisywanemu do bazy danych nadawany jest unikalny kod, który mówi w jakim regionie i jakiej jego części dana jaskinia się znajduje. Prace na ten temat zapoczątkowano jeszcze w XX wieku. Owocem dyskusji specjalistów (geologów, geomorfologów, krajoznawców, speleologów, zwykłych turystów) na ten temat były dwa artykuły. Pierwszy Rafała Suskiego z roku 2001 „Granice Beskidu Makowskiego”, kolejny Adama Kapturkiewicza z roku 2004 „Granice Beskidu Wyspowego”. Pragnąc ustalić jak najbardziej trafny przebieg granic Beskidu Wyspowego postanowiono ustalić jasne niezmienne kryteria jak np. morfologiczne, geologiczne. Ustalenie przejrzystych niezmiennych kryteriów ma zapobiec późniejszym zmianom granic według osobistych upodobań kolejnych autorów. Takie założenia są gwarantem niezmienności granic, w końcu uwarunkowania geologiczne, czy geomorfologiczne nie zmieniają się tak często jak ludzkie poglądy. W literaturze turystycznej jak wspomniano na początku granica Beskidu Wyspowego jest bardzo płynna. Zmienia się w zależności od autora, a nawet w zależności od wydania publikacji przez danego autora. Brak w nich merytorycznego uzasadnienia takiego podziału prócz raczej osobisto sentymentalnych. Na stronie tej znajdują się informacje o miejscowościach, szczytach czy innych atrakcjach niejednokrotnie znajdujących się poza terenem Beskidu Wyspowego, ale jednak w bliskim jego sąsiedztwie. Wynika to z nieograniczania się tylko do terenu Beskidu Wyspowego, wiele miejsc warto odwiedzić z powodu ich bliskiego sąsiedztwa. Przykładem może być np. Most Jana Stacha w Znamirowicach, znajdujący się na Pogórzu Rożnowskim. Obiekt ten warto odwiedzić będąc np. na Białowodzkiej Górze, ta część pogórza leży po lewej stronie jeziora Rożnowskiego więc jest łatwo dostępna z terenu Beskidu Wyspowego, często też przez uproszczenie włączana do niego. Most ten jest największym mostem na świecie wybudowanym przez jednego człowieka, widząc go na żywo robi ogromne wrażenie. Zmusza też do refleksji, na temat relacji międzyludzkich (sąsiad zabronił Panu Stachowi przejeżdżać drogą), ludzkiego uporu w dążeniu do celu. Granice turystyczne Beskidu Wyspowego: Granica Zachodnia.Z Raciechowic do rzeki Krzyworzeki i w górę Krzyworzeki do rzeki Kobielnika. W górę Kobielnika do przełęczy Jaworzyce (oddzielającej Beskid Wyspowy od Średniego). Z przełęczy rzeką Węglówką w dół do rzeki Kasinki. Kasinką w dół do rzeki Raby, a Rabą w dół do rzeki Krzczonówki. Krzczonówką w górę do Łętowoni skąd drogą do Naprawy. Rzeką naprawką do Jordanowa skąd rzeką Skawą do Skawy. Z Skawy linią kolejową do Chabówki. Granica Południowa. Rabą w dół do rzeki Mszanki. Mszanką w górę do przełęczy Przysłop (która łączy Beskid Wyspowy z Gorcami). Następnie w dół Kamienicą do Dunajca. Granica wschodnia. Dunajcem do Gołkowic, a stąd drogą przez Podegrodzie , Stadła, Brzezną, Niskową do Chełmca. Z Chełmca Dunajcem do ujścia jeziora Rożnowskiego. Z Tęgoborza drogą do rzeki Łososiny, następnie w dół Łososiną do rzeki Białki. Granica Północna. Białką w górę do rzeki Bela. W Porąbce Iwkowskiej Belą w górę przez Iwkową do przełęczy między Rogozową a Dominiczną Górą. Z przełęczy doliną do Rajbotu. Z Rajbotu na zachód drogą przez Bytomsko do Żegocny. Teraz liną Żegocina , Kamoinna, Nowe Rybie. Z Nowego Rybia do Szyku, z Szyku do Kostrzy, Wilkowiska, Strózy, Skrzydlnej. Z Skrzydlnej do Szczyrzyca następnie do Raciechowic. 
Jedynie granica południowa Beskidu Wyspowego nie budziła wątpliwości. Granice północna, zachodnia i wschodnia nie są jasne i ostatecznie ustalone. W Speleoklubie Beskidzkim podjęto próbę określenia granic Beskidu Wyspowego, przyjmując jasne i sensowne kryteria jak: Beskid Wyspowy leży zasadniczo w obrębie jednostki tektonicznej jaką jest płaszczowina magurska. Więc wydzielając granicę Beskidu Wyspowego można przyjąć obszar występowania płaszczowiny magurskiej za granicę Beskidu Wyspowego. Tak można tylko postępować w przypadku granicy północnej i to nie wszędzie. Bowiem Ciecień i Grodzisko leżą w obrębie płaszczowiny śląskiej i podśląskiej. W przypadku braku granic płaszczowin należy do Beskidu Wyspowego włączyć samotne odizolowane wzniesienia. W końcu Beskid Wyspowy jest Wyspowy. Odrzucić tu należy teren o charakterze pogórza, który z upodobaniem jest włączany do granic Beskidu Wsypowego. Akurat północne granice płaszczowin pokrywają się w terenie z granicą jaką można wyznaczyć poprzez odrzucenie z Beskidu Wyspowego wzniesień o charakterze pogórza. Charakterystyczną cechą Beskidu Wyspowego jest "wyrastanie" odosobnionych, wyspowo wznoszących się szczytów z typowo podgórskiego, sfalowanego łagodnymi garbami krajobrazu. Szczyty te mają strome, czasem nawet bardzo spadziste stoki, wierzchowina jednak z reguły jest płaska i wylesiona. Beskid Wyspowy jest krainą łączącą w sobie cechy podgórskie z górskimi. Góry nie łączą się tu w zasadzie w długie pasma, lecz tworzą jakby szereg wysp otoczonych głębokimi i szerokimi dolinami. Wyjątek stanowią trzy krótkie pasemka: Łososińskie, Ostrej i Ciecienia. Głębokie doliny rzeczne, które oddzielają poszczególne szczyty górskie, od dawien dawna wykorzystywane były jako trakty komunikacyjne. Dzisiaj biegną nimi drogi, łączące poszczególne miejscowości tego regionu. Rzeki i potoki tego regionu należą do dorzecza Dunajca i Raby - prawobrzeżnych dopływów Wisły. Z wyspowym charakterem szczytów otoczonych głębokimi i szerokimi dolinami związana jest jeszcze jedna ważna cecha Beskidu Wyspowego "morza mgieł". Zjawisko tzw. inwersji temperatury polega na odwróceniu warunków termicznych, czyli zamiast spadku temperatury wraz z wzrostem wysokości n.p.m., co jest cechą charakterystyczną górskiego klimatu mamy coś zupełnie odwrotnego. Temperatura w obniżeniach górskich (doliny, kotliny) jest niższa (nawet do kilkunastu stopni) niż na szczytach gór i właśnie w tedy możemy obserwować "morza mgieł" - wtedy to odosobnione wyspowe szczyty wyrastają z mgły jak wyspy na morzu. Zjawisko inwersji występuje najintensywniej we wschodnich rejonach Beskidu Wyspowego, zwłaszcza na pograniczu z Kotliną Sądecką. Właśnie stąd wzięła się nazwa Beskid Wyspowy, o której powstaniu mówi legenda związana z Kazimierzem Sosnowskim, wybitnym nauczycielu w sądeckim gimnazjum. Miał on nocować wraz z młodzieżą na Ćwilinie, rankiem roztoczył się przed turystami wspaniały widok - morze mgieł w dolinach ponad które wystawały tylko szczyty górskie, wyżej tylko błękitne niebo i słońce. Mieli wrażenie jakby przebywali na wyspie pośród bezkresnego morza. Według przeprowadzonej przeze mnie kwerendy, ten wybitny krajoznawca nie używał nazwy Beskid Wyspowy przed II Wojną Światową. Co więcej, w roczniku Wierchy do którego wówczas pisali wybitni geografowie, o rejonie Beskidu Wyspowego nigdy nie pisał. Pierwszy pełnej nazwy Beskid Wyspowy użył Stanisław Leszczycki wybitny geograf i działacz polityczny. Góry Beskidu Wyspowego w większości pokrywają malownicze, otoczone lasem polany; do najpiękniejszych należą: polany na Łopieniu, Jasieniu, Ćwilinie, Mogielicy oraz ciąg polan na Sałaszu i Jaworzu. Przeciętna wysokość szczytów Beskidu Wyspowego waha się w granicach 900-1000m. n.p.m. Najwyższym wzniesieniem Beskidu Wyspowego jest Mogielica (1170,1m).
Wysokość innych szczytów waha się w granicy od 655 do 977m. 2015 - A. Kapturkiewicz na podstawie:
Adam Kapturkiewicz, "Granice Beskidu Wyspowego", 2004 r. Rafał Suski, „Granice Beskidu Makowskiego”, 2001 r. |
