Limanowsko-Makowski Beskid

Na płn. i płn.-wsch. od Gorców, w szerokich granicach, bo od Skawy na zach. aż po Dunajec na wsch., wznosi się kilkanaście poważnych gór, wśród których przewija się linja kolei Sucha—Nowy Sącz. Gór tych do Pogórza zaliczyć nie można, bo wysokość ich bądź przenosi 1000 m n. p. m., bądź nieznacznie tylko do tej wysokości nie dochodzi. Są one przeważnie odosobnionemi kopicami, a oprócz Mogielnicy, która wraz z Jasieniem bardzo słabo łączy się z Kudłoniem w Gorcach, nie da się zauważyć w ich układzie jakaś ściślejsza łączność. To też w Beskidach, których układ jest prawie z reguły pasmowy, są one pewnego rodzaju unikatem. Ponieważ góry te nie wiążą się w pasma, nie tworzą falistej linji grzbietów, lecz stoją odosobnione, przeważnie w kształcie wyniosłych stożków, przeto tworzą charakterystyczną i odrębną grupę gór „wyspowych" limanowsko- makowskich. Nazwa terytorjalna nie jest wprawdzie dość ścisłą, gdyż w obu tych powiatach wznosi się jeszcze część Gorców, Babiogorszczyzny i spory szmat Pogórza, lecz jest to bardzo drobna nieścisłość.

Poza odrębnością budowy góry te nie odbiegają w niczem od przeciętnego typu beskidowego. Lasy ich są znacznie przetrzebione, a pola uprawne wysoko sięgają po ich zboczach. Zaludnienie tej grupy górskiej jest silne; po wszystkich dolinach, okalających góry, rozsiane są gęsto wioski, po kotlinkach miasteczka. Gliniasta jednak i kamienista gleba słabe wydaje plony i dość marnie nagradza pracę człowieka.

Krajobrazowo także ustępują te góry innym grupom Beskidów, mają mniej poetycznych powabów i dzikości, za to zaś przewyższają je walorami gospodarczemi, tuz za Limanową bowiem, rozpoczynają się polskie obszary ropy naftowej (Męcina, Klęczany). Honorowe miejsce z powodu wysokości zajmuje w tej wyspowej grupie Mogielnica 1171 m wraz z Jasieniem 1062 m, potokami Mszanką i Kamienicą i przełęczą Przysłop 752 m od Gorców oddzielone. Mogielnica jest górą dość silnie rozczłonkowaną przysadzistą, a jednak oryginalną, bo szczyt jej zwany "Kopą", siedzi na łukowatej wierzchowinie, znacznie wystrzdając nad jej poziom, jak pochyły garb wielbłąda. Mogielnicę możnaby grzbrócie też i do grupy Gorców zaliczyć, bo przez obfitość lasów, hal i dziki szczyt skalisty zbliża się do ich typu.

Od płn. strony sąsiaduje z Mogielnicą Łopień 951 m nad Tymbarkiem, góra lesista, z płaską, rozczłonkowaną i rozległą wierzchowiną, jakby imitacją „góry stołowej", z rzekomą grotą zbójecką na zach. stoku. Kotlinkę Limanowską zamyka od płd. góra Cichoń 929 m, z poza którego wychyla się pochyły czub Modynia 1032 m, zaś od płn. zamyka ją Sałacz 909 m, Jaworz 921 m i Chełm 793 m, tworzące razem małe pasemko w ramionach Łososiny i Smolnika.

Nad wsią Dobrą stoi od zach. strony Śnieżnica 1006 m z trzema wyniosłościami szczytowemi, licho zalesiona; nad Jurkowem Ćwilin 1060 m, bardzo miła okrągła góra, gęstemi lasami spowita po sam szczyt, dużą halą owczarską okryty. Lubogoszcz 967 m ze swemi dość tęgiemi lasami bukowemi, z małem jeziorkiem. i wodospadem na stokach, osłania od płn. miasteczko Mszanę Dolną, zaś od płn.-zach. jego strony stoi podkowiasty Szczebel 977 m z Gliśniańską halą na zboczu. Z powodu bliskości Rabki najpopularniejszą górą jest tu Wielki Luboń 1023 m, także Biernatką zwany, którego wschodni stok wydłuża się w 4 km długi zwał, Małym Luboniem 870 m zwany. Do typu gór wyspowych należą w tej grupie jeszcze i inne pomniejsze, jak Zębalowa (nie Cymbałowa) 859 m nad Lubieniem, Ostra, Kostrza, Babica, Parszywka i Stołowa za Jordanowem.

W Pogórze ku Płn. wysunęło się z tych gór miasteczko Myślenice, zaś we wnętrzu ich tkwią: Jordanów i powiat Maków, o których poniżej będzie wzmianka — oraz siedziba drugiego powiatu, Limanowa 405 m, zaledwie 2.151 ludności licząca, wielką bitwą w r. 1915 pamiętna, dziś tylko grobowcem poległych na wzgórzu Jabłonnem i nowym renesansowym kościołem uwagi godna, lecz w wielkiej rafinerji nafty, przez francuskie konsorcjum założonej, zadatek rozwoju mająca. Jest tu też browar piwny i powiatowy zakład ogrodniczo-sadowniczy. Mieściny Tymbark i Skrzydlna i wieś Dobra, dają przytułek nielicznym letnikom; więcej już przygarnia ich Mszana Dolna (3034 mieszk.) nad Rabą, temi wyspowemi górami dokoła obsadzona, handlem drzewnym ruchliwa (dobra hr. Krasińskiego), deski w tartaku parowym i drewniane beczułki na ryby produkująca.

Kazimierz Sosnowski - "Beskidy Zachodnie".
Nakładem Księgarni Geograficznej "Orbis".
Kraków 1924.