Granice Beskidu Wyspowego

Jakiś czas temu na grupie dyskusyjnej Speleoklubu Beskidzkiego podjęto się ustalenia granic Beskidu Wyspowego. Wynikło to między innymi z wątpliwości, czy nowo odkryte obiekty jaskiniowe na Szykowskiej Górze są w Beskidzie Wyspowym i jaką powinny mieć numerację. Aby nie zaistniały w przyszłości takie problemy, wydało się konieczne ustalenie granic Beskidu Wyspowego. W dalszej części zostaną omówione pokrótce kryteria, jakimi kierowano się przy wyznaczeniu granicy Beskidu Wyspowego, następnie podano opis przebiegu granicy, na końcu zaś krótkie uzasadnienie takiego podziału.

Jeśli chodzi o przebieg granic Beskidu Wyspowego są tutaj bardzo duże rozbieżności. Każdy z autorów przewodników wyznacza ją inaczej, według sobie tylko znanych zasad. Przed przystąpieniem do rozpatrzenia tego problemu, wydawało się, że do przebiegu granicy południowej i wschodniej Beskidu Wyspowego nie ma w zasadzie wątpliwości. Okazało się jednak, że jedynie granica południowa nie budzi wątpliwości.

Wyznaczając granice postanowiono przyjąć jakieś jasne kryteria, według których można dokonać podziału terenu. Po pierwsze przyjęto, że Beskid Wyspowy - jak nazwa wskazuje - tworzą odosobnione szczyty górskie. Ponadto trzeba pamiętać, że granice regionów wynikają z granic morfologicznych i geologicznych. Może to być np. dolina rzeczna, uskok tektoniczny, granica nasunięcia płaszczowiny lub fałdu, inny rodzaj skał lub inny charakter rzeźby. Często granice prowadzi się wzdłuż liniowych wytworów antropogenicznych, np. drogi, linia kolejowa. Nie jest to błąd, ponieważ infrastruktura ta budowana jest często na granicy stromego stoku i płaskiego podnóża góry i doskonale podkreśla tą granicę (np. wschodnia granica Beskidu Wyspowego).

Beskid Wyspowy leży zasadniczo w obrębie jednostki tektonicznej, jaką jest płaszczowina magurska. Określając więc granicę Beskidu Wyspowego można przyjąć obszar występowania płaszczowiny magurskiej za granicę Beskidu Wyspowego. Tak można tylko postępować w przypadku granicy północnej i to nie wszędzie. Bowiem Ciecień i Grodzisko leżą w obrębie płaszczowiny śląskiej i podśląskiej, były też niejasności w okolicy Podegrodzia (granice pomiędzy nachylonymi stokami Beskidu Wyspowego, a dnem Kotliny Sądeckiej) i Rogozowej (wyspowo położony fragment płaszczowiny magurskiej).

Granice Beskidu Wyspowego
Granica zachodnia
• Z Raciechowic do rzeki Krzyworzeki i w górę Krzyworzeki do rzeki Kobielnik. W górę Kobielnika do Przełęczy Wierzbanowskiej (oddzielającej Beskid Wyspowy od Średniego). Z przełęczy rzeką Węglówką w dół do rzeki Kasinki. Kasinką w dół do Raby, a następnie Rabą w dół do rzeki Krzczonówki. Krzczonówką w górę do Łętowni, skąd drogą do Naprawy. Rzeką Naprawką do Jordanowa, skąd rzeką Skawą do miejscowości Skawa. Ze Skawy wzdłuż linii kolejowej do Chabówki.

Granica południowa
• Rabą w dół do rzeki Mszanki. Mszanką w górę do przełęczy Przysłop, która łączy Beskid Wyspowy z Gorcami. Następnie w dół Kamienicą do Dunajca.

Granica wschodnia
• Dunajcem do Gołkowic, a stąd drogą przez Podegrodzie, Stadła, Brzezną, Niskową do Chełmca. Z Chełmca Dunajcem do ujścia Jeziora Rożnowskiego. Z Tęgoborza drogą do rzeki Łososiny, następnie w dół Łososiną do rzeki Białki.

Granica północna
• Białką w górę do rzeki Bela. W Porąbce Iwkowskiej Belą w górę przez Iwkową do przełęczy między Rogozową a Dominiczną Górą. Z przełęczy tej doliną do Rajbotu. Z Rajbotu na zachód drogą przez Bytomsko do Żegociny. Teraz linią Żegocina - Kamionna - Nowe Rybie. Z Nowego Rybia do Szyku, z Szyku do Kostrzy, Wilkowiska, Stróży i Skrzydlnej. Ze Skrzydlnej do Szczyrzyca, a następnie do Raciechowic.

Tutaj nasuwa się wątpliwość: jeżeli Beskid Wyspowy leży w obrębie płaszczowiny magurskiej to w takim razie Ciecień i Grodzisko nie są w Beskidzie Wyspowym, gdyż to płaszczowina śląska i podśląska. Lecz z uwagi na wyspowy charakter i historyczne już zakorzenienie tego pasma w Beskidzie Wyspowym, można ten teren uznać jako jego część.

Uzasadnienie
Granica zachodnia
• Tutaj przebieg granicy jest dosyć jasny za wyjątkiem gór Zębalowa i Klimas które mają przecież charakter wyspowy, a naturalną granica jest rzeka Krzczonówka. Tutaj przełęcz Wierzbanowska oddziela Beskid Wyspowy od Średniego. Od B. Makowskiego równie wyraźną granicą są rzeki Naprawka i Malejówka. Od B. Żywieckiego wyraźną granicą jest dolina Skawy. Okolice Jordanowa na wschód są ewidentnym ramieniem góry Luboń.

Granica południowa
• Co do przebiegu południowej granicy Beskidu Wyspowego zgodni są wszyscy. Granica ta ma także swoje „uzasadnienie historyczne”.

Granica wschodnia
• Dotychczasowy przebieg granicy BW wzdłuż Dunajca nie wydaje się być poprawnym. Na linii Gołkowice - Podegrodzie- Brzeżna - Chełmiec wyraźnie widać granice pomiędzy nachylonymi stokami BW, a płaskim dnem Kotliny Sądeckiej.

Granica północna
• Tutaj należy włączyć górę Rogozową pomiędzy Iwkową a Wojakową. Jest to wyspowo położony fragment płaszczowiny magurskiej (konkretnie piaskowce magurskie facji glaukonitowej). Fragment ten jest oddzielony od reszty płaszczowiny zapewne w wyniku erozyjnej działalności Białki i Uszwicy.