TENCZYN

Tenczyn – wieś kliszczacka w gminie Lubień, licząca ok. 2100 mieszkańców. Leży w niewielkiej kotlinie u zbiegu Krzeczówki i Tenczyńskiego Potoku, pomiędzy trzema masywami: Zębolowej, Lubonia Wielkiego i Strzebla. Choć patrząc na uczęszczaną, jednopasmową w tym miejscu „zakopiankę” wydaje się to nieprawdopodobne, aż do budowy traktu wzdłuż potoku Krzeczówka w połowie XIX w. Tenczyn leżał na uboczu – główny szlak ku granicy węgierskiej i Podhalu prowadził bowiem na terenie Lubnia, wzdłuż Smugawki, a następnie po granicznym grzbiecie Bórawy (rozdzielającym doliny Krzeczówki i Smugawki).

Nazwa wsi wywodzi się od rodu Tenczyńskich h. Topór – założycieli wsi, lokowanej stosunkowo późno, bo w 1498 r. Pierwotnie osada nosiła nazwę Toporów, od herbu tego możnego, małopolskiego rodu. Tenczyn był jedną z wsi „górnych” kasztelanii krakowskiej – pasa dóbr rozciągających się od Stróży po Krzeczów. W 1777 r. miejscowe sołectwo nabyła od rządu austriackiego księżna Franciszka z Krasińskich. Jako wiano jej córki Marii wieś przeszła na ród Carignan, następnie Montléart. W 1874 r. Tenczyn stał się własnością księżnej Cecylii Lubomirskiej i pozostawał w rękach jej spadkobierców do 1945 r.

Miejscowość doświadczyła niemieckich nalotów w pierwszych dniach września 1939 r. – bombardowane były stojące tu odwody 10. Brygady Kawalerii, broniącej rejonu Jordanowa. 2 września na granicy z Krzeczowem rozbił się samolot rozpoznawczy Henschel Hs-126, strącony przez obronę przeciwlotniczą. W wyniku bombardowań i podpaleń przez wkraczające wojska niemieckie w miejscowości spłonęło 85 gospodarstw i śmierć poniosło 6 osób cywilnych. Podczas pacyfikacji Krzeczowa (20.06.1943 r.) aresztowano także kilku mieszkańców Tenczyna. Jesienią 1944 r. na terenie miejscowości prowadzono prace fortyfikacyjne, jednak zbudowanych wówczas umocnień Niemcy nie wykorzystali. W dniu 28.01.1945 r. na granicy Krzeczowa doszło do sporej potyczki między nacierającym na Jordanów oddziałem Armii Czerwonej, a oddziałem niemieckim, który zorganizował zasadzkę na „zakopiance” pod Bórawą.

Z miejscowości pochodził ks. Stanisław Główka Robak, do 1940 r. proboszcz w Chochołowie, współorganizator przerzutu kurierów przez granicę w trakcie wojny. Poszukiwany przez gestapo ukrywał się w Tenczynie i Łętowni, a od 1944 r. pełnił funkcję kapelana obwodu AK „Murawa”. Drugim kapłanem-patriotą był męczennik ks. Michał Rapacz, administrator parafii w Płokach koło Trzebini, zamordowany w 1946 r. w bestialski sposób przez komunistyczną bojówkę.

Warto zobaczyć:
• Kościół parafialny p.w. Matki Boskiej Królowej Polski – wybudowany w latach 1958-1970, prowadzony przez OO. Kapucynów.
• Relikty fortyfikacji niemieckiej linii obronnej Bx przy „zakopiance”: zasypane żelbetonowe stanowisko ogniowe Ringstand 58c na wysokości roli Morgi (800 na od skrzyżowania w kierunku zakopanego, w zatoce między drogą a potokiem) oraz 700 m dalej, po prawej stronie drogi betonowy blok – podstawę przewracanej za pomocą ładunku wybuchowego przeszkody przeciwpancernej.
• Kamieniołomy piaskowca: mniejszy u zbiegu Tenczyńskiego Potoku i Smugawki oraz większy na stoku Strzebla, przy drodze do Glisnego.