SZYK

Szyk - niewielka wioska (ok. 950 mieszk.) malowniczo usytuowana u podnóża Kostrzy, przy zbiegu dwóch prawobrzeżnych dopływów rzeczki Tarnawy. W starych dokumentach spotykamy również nazwę Shik, Shyk Antigua, Shyk Novum. Językoznawcy doszukują się w nazwie wsi słowiańskiego nazewnictwa wojskowego. Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z XIII w. Stanowiła w średniowieczu własność rycerską, była gniazdem rodowym Szykowskich, później długoletnimi właścicielami byli Lasoccy herbu Drużyna z pobliskich Lasocic, będący fundatorami obecnego drewnianego kościoła. Pod koniec XIV w. należała do Mikołaja Miłoty herbu Pilawa z Dąbrowicy. Od wczesnego średniowiecza do połowy XV w. wieś znajdowała się pod jurysdykcją kasztelana wojnickiego, a później czchowskiego. Od końca XVI w. do 1772 r. Szyk należał do powiatu szczyrzyckiego. Lustracja z 1564 r. wymienia w Szyku 4 łany gruntów ornych oraz szkółkę parafialną.

Kazimierz Sosnowski w przewodniku „Ziemia Krakowska” wspomina, że wśród miejscowej ludności funkcjonuje podanie, że na pobliskim wzgórzu, tzw. Zamczysku konfederaci barscy mieli swój skład amunicji, a nawet funkcjonowała tam mennica konfederacka.

W XIX w. właścicielami Szyku byli przedstawiciele znanych miejscowych rodów, m.in. Ruseckich i Żuławskich. W czasie okupacji, w domu Andrzeja Papierza, na zboczu Kostrzy mieścił się sztab II baonu 1 Pułku Strzelców Podhalańskich AK. W październiku 1944 r. rozegrała się tu potyczka oddziałów AK „Szczerbiec” z hitlerowcami.

Informacje krajoznawcze:
• W centrum wsi stoi piękny drewniany kościółek p.w. św. Barbary i św. Stanisława Biskupa, zbudowany w 1 połowie XVI w., w tradycji późnogotyckich kościołów Małopolski, w późniejszych latach (ok. 1633 r.) przebudowany. Powstał z fundacji rycerskiej, pierwotnie jako kaplica, potem dobudowano nawę główną. Budowla jest kryta gontem, orientowana, konstrukcji zrębowej. Dach siodłowy, wsparty na jednej kalenicy zwieńczony barokową sygnaturką. Wieża konstrukcji słupowej z ok. 1632 r. z nadwieszona izbicą. We wnętrzu najciekawszym elementem jest późnogotycki obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem namalowany na desce, z I połowy XVI w. Obraz ten stworzony najprawdopodobniej przez Stanisława Samostrzelnika, cystersa z Mogiły, jest jednym z najciekawszych przykładów małopolskiego malarstwa gotycko-renesansowego. Ponadto są tu XVIII-wieczne obrazy śś. Antoniego i Wawrzyńca w rokokowych ołtarzach bocznych. Zwracają uwagę rokokowe organy i ambona, cennym zabytkiem jest kamienna, renesansowa chrzcielnica z 1585 r., z herbem Półkozic. Portal wejściowy jest zamknięty ozdobnym łukiem w kształcie tzw. oślego grzbietu. Polichromia figuralna i ornamentalna z XX w. namalowana na miejscu starszej z XVII w., odkrytej podczas prac konserwatorskich pod koniec XX w. Kościół jest otoczony murem kamiennym z ok. 1800 r. Obok kościoła drewniana plebania, organistówka i zabudowania gospodarcze z przełomu XIX i XX w.

W Szyku znajduje kilka ciekawych kapliczek:
• Kapliczka na Plebańskiej Górze, zwanej też „Zamczyskiem”, powyżej kościoła, na miejscu domniemanego grodziska. Wybudowana wg tradycji w 1863 r. dla uczczenia bohaterów powstania styczniowego. W środku Chrystus Upadający pod Krzyżem. Jego trzeci upadek miał symbolizować trzy rozbiory. W tradycji miejscowej funkcjonuje podanie o podziemiach pod kaplicą, w których powstańcy i konfederaci barscy mieli składować amunicję.
• Kamienna kapliczka przy drodze z Jodłownika z przełomu XVIII i XIX w., pomiędzy dwoma kilkusetletnimi lipami, wedle tradycji wystawiona jako akt ekspiacji miejscowego dziedzica za jego nieślubny związek z wiejską dziewczyną. Wewnątrz piękna rzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Kapliczką opiekują się państwo Drożdżowie. Obiekt ten odwiedził i szkicował słynny polski rysownik prof. Wiktor Zin.
• Na skraju wsi znajduje się pracownia rzeźbiarska Elżbiety i Piotra Zbrożków. Oboje są absolwentami Akademii Sztuk Pięknych, w swej twórczości stosują często niekonwencjonalne materiały np. słomę, papier i łyko. Pani Elżbieta jest znakomitą znawczynią okolicy i historii Szyku, a pan Piotr zapalonym myśliwym.
• Na miejscowym cmentarzu można odnaleźć zaniedbane nagrobki ostatnich właścicieli wsi z rodziny Ruseckich i Żuławskich.
• Przy drodze do kościoła, koło sklepu spożywczego znajduje się drewniany budynek starej szkoły z pocz. XX w. Z kolei przy wąskiej drodze do Rybia, na tzw. Dunajówce, nieco powyżej plebanii można zobaczyć mały krzyż, na miejscu dawnego cmentarza cholerycznego.