MŁYNNE

W najbliższych tygodniach odbędzie się ekshumacja siedmiu niemieckich żołnierzy zamordowanych przez Sowietów w 1945 roku w Młynnem koło Limanowej. Nieznane dotąd historykom zdarzenie ma szansę ujrzeć światło dzienne dzięki badaniom Fundacji Pamięć i relacji naocznych świadków.

Relacje naocznych świadków w tej sprawie są dla historyków bezcenne

Listopadową nocą 1945 roku w Młynnem rozegrał się dramat niemieckich żołnierzy. Nie odnotowana w żadnym dokumencie historia wciąż żyje w pamięci jej świadków.

Józef Stypuła jako kilkuletni chłopiec obserwował tamte wydarzenia z ukrycia. Do dziś pamięta krzyki niemieckich żołnierzy i błagalne prośby o litość.

Relacje naocznych świadków są niezwykle cenne dla historyków, którzy chcą wydarzenia z Młynnego wydobyć z mroków przeszłości Pośmiertnym losem niemieckich żołnierzy próbowano zainteresować polsko-niemiecką Fundację Pamięć. Po kilku nieudanych próbach pomogła interwencja w niemieckim konsulacie. W ciągu miesiąca ma się odbyć ekshumacja szczątków niemieckich żołnierzy. Naukowcy liczą, że uda się ustalić ich tożsamość. Być może na tę wiadomość od dziesięcioleci czekają rodziny pomordowanych. Jeśli nie uda się do nich dotrzeć, żołnierze zostaną pochowani na cmentarzu wojennym w Polsce.

Historii tej nie odnotowano w żadnym dokumencie, ale żyje w pamięci świadków Młynnego – tak zaczyna relację o tej historii TVP Kraków, która wyemitowała materiał o ekshumacji Niemców w Młynnem.

– Wojsko rosyjskie, które szło z frontem za tymi Niemcami, zastało ich w domu u nas – opowiadała dziennikarce krakowskiej TVP Rozalia Suchodolska, mieszkanka Młynnego. – Kazali im się rozebrać do bielizny i skarpet i powiedzieli im: „Uciekajcie!” A gdy oni uciekali, to oni wtedy strzelali do nich z tyłu. Ci Niemcy tak padali, jeden na progu naszego domu.

Józef Stypuła był w owym czasie dzieckiem i zapamiętał krzyki niemieckich żołnierzy, ich błagalne prośby o litość. – Jeden prosił, że ma dwoje dzieci. Nie było zmiłuj się – wspominał.

W innych rozmowach pani Rozalia wspominała, że Niemcy płakali i pokazywali zdjęcia swych rodzin. Jej ojcu udało się tylko uprosić Sowietów, by nie profanowali krwią Niemców domu rodzinnego. Gdy żołnierze radzieccy odeszli, miejscowi pochowali zabitych i od 66 lat zapalają świeczki na ich grobie 1 listopada.

Te relacje zbierają historycy, którzy chcą zbadać i opisać wydarzenia z Młynnego. Z Fundacji Pamięć przyjechał do podlimanowskiej miejscowości Adam Szulc. Sprawdzał, jakie są techniczne możliwości dokonania ekshumacji ciał. Był też Przemysław Bukowiec z Laskowej, student historii Uniwersytetu Pedagogicznego, który pisze pracę magisterską na temat okupacji Limanowszczyzny. W relacjach świadków zdarzenia w Młynnem znalazł pewną lukę: świadkowie wskazują jako datę śmierci Niemców listopad 1945 roku, ale w owym czasie nie było już na tym terenie jednostek niemieckich. Badacze na podstawie archiwów określali datę mordu na czas ewakuacji niemieckiej, czyli 16-19 stycznia 1945 roku. Ludzie pamiętają też, że gdy zdarzył się mord nie było śniegu, ale duży mróz – minus 20 stopni Celsjusza. I to - zdaniem Bukowca - zgadza się z warunkami pogodowymi panującymi między 16 a 17 stycznia (taką pogodę zanotowano wówczas w dzienniku lotów myśliwców Ił-2, działających w tym rejonie, kiedy zestrzelony samolot rozbił się między Młynnem a Laskową Górną). Bardziej szczegółowe ustalenia będą możliwe dzięki ekshumacji. Polsko-niemiecka Fundację Pamięć nie od razu zainteresowała się pośmiertnym losem niemieckich żołnierzy. Po kilku nieudanych próbach dotarcia do niej z tą informacją, pomogła interwencja w niemieckim konsulacie w Krakowie. – Porozmawiałem z jednym z urzędników o ich 70-letniej bezczynności w tej sprawie. Byłem zaskoczony, gdy nazajutrz wykonano do mnie telefon informujący, że oni się tym zajmą – relacjonował Jan Ruchała z nowosądeckiego PTH. W rozmowie robił co mógł, powołując się na autorytet PTH, a nawet biorąc ich na ambicje - wspominał ojca, który wojnę spędził na przymusowych robotach przy wyrębie lasu, Niemcy nie dali mu butów, spał w komórce i całe 6 lat harował tęskniąc do Ojczyzny.

Informacje Ruchały o mordzie w Młynnem nie były dziełem przypadku. 89-letnia Rozalia Suchodolska, świadek egzekucji, to mama jego żony. Niemców pochowano w górskim lesie nad rwącym, kamienistym potokiem, na granicy działek należących do pani Rozalii i kuzyna żony Ruchały, Władysława Jędrzejka. Zapalają świece na grobie, choć ich rodziny wiele ucierpiały w czasie II wojny światowej.

W najbliższych tygodniach ma się odbyć ekshumacja szczątków niemieckich żołnierzy w Młynnem. Naukowcy liczą, że uda się ustalić ich tożsamość i ciała zostaną przekazane rodzinom. Jeśli nie - żołnierze zostaną pochowani na cmentarzu wojennym w Polsce.

Na zdjęciach m.in. Jan Ruchała (w białej koszuli), Adam Szulc z Fundacji Pamięć, Rozalia Suchodolska i Władysław Jędrzejek, który podpisał dokument zezwalający fundacji wejść na działkę ze sprzętem w celu ekshumacji. W tle sad, a dalej gaj leśny, w którym spoczywają Niemcy.

Tragedia wojenna nie była dotąd znana historykom, a została odkryta dzięki relacjom naocznych świadków i badaniom Polsko-Niemieckiej Fundacji Pamięć. W jej odkrywaniu miał swój udział Jan Ruchała z Polskiego Towarzystwa Historycznego w Nowym Sączu.

Zwłoki żołnierzy ekshumowano na zlecenie Fundacji z Warszawy. Pracom towarzyszyły dwie osoby z krakowskiego PCK. Już po kilku minutach odkopano czaszki i trzy nieśmiertelniki, w tym dwa bardzo dobrze zachowane. Na ich podstawie można określić tożsamość zabitych Niemców i dotrzeć do ich rodzin. Po sporządzeniu protokołu przez PCK, nieśmiertelniki zostaną przekazane do Fundacji Pamięć w Kassel w niemieckiej Hesji.

– Jest 70-procentowe prawdopodobieństwo, że można dotrzeć do nazwisk wszystkich siedmiu Niemców – relacjonuje naszemu portalowi Jan Ruchała, który zainteresował sprawą fundację. Mama jego żony, 89-letnia Rozalia Suchodolska, była bowiem świadkiem egzekucji Niemców przez żołnierzy Armii Radzieckiej pod koniec II wojny światowej w Młynnem była bowiem. Niemców pochowano w górskim lesie, na granicy działek należących do pani Rozalii i kuzyna żony Ruchały, Władysława Jędrzejka.

– Fundacja Pamięć w Kassel będzie szukać rodzin Niemców, można zidentyfikować oddział w którym służyli – dodaje Ruchała. – W innym terminie przedstawiciel Konsulatu Generalnego Niemiec w Krakowie, attache kulturalny Jean Philipp Sommer ma dotrzeć do polskich rodzin, aby podziękować w imieniu Niemców za zgodę na ekshumację i pamięć o poległych.

„Dziękuję za wiadomości. Jestem przekonany, że zaangażowane przez Konsulat Generalny instytucje profesjonalnie doprowadziły do godnej ekshumacji i podejmą wszelkie dalsze kroki. Bardzo dziękuję za pana osobisty wkład w tę sprawę i duży wysiłek, jaki pan podjął” – napisał do niego Jan-Philipp Sommer.