LIMANOWA - ZABYTKI

Obecny wygląd rynku jest efektem przebudowy przeprowadzonej w latach 1970-72. Płytę zdobi kamienna wykładzina, fontanna, rzeźba plenerowa, klomby z różami i świerki alpejskie. Dąb posadzony jest w miejscu, gdzie niegdyś rósł potężny kasztan, w cieniu którego stała figura św. Floriana (pocz. XIX w.), przeniesiona obecnie na placyk obok kościoła. W dawnych wiekach tu jeszcze ratusz i pręgierz, przy którym - jak piszą kronikarze - "wymierzano plagi porządne za różne przewinienia". Pn.-wsch. pierzeję Rynku zajmują domy handlowe z charakterystycznymi podcieniami, nawiązującymi do XIX-wiecznych budowli kupieckich. Stare podcienia z pocz. XIX w, spłonęły w 1945 r.

W pierzei pn.-zach. kościół pod wezwaniem Matki Boskiej Bolesnej - dominująca budowla w panoramie Limanowej i najważniejszy obiekt w zespole Sanktuarium Matki Boskiej Bolesnej. Wzniesiono go na miejscu poprzednich dwóch kościołów w latach 1912-18 wg projektu Zdzisława Mączeńskiego. Sylweta wzorowana jest na tradycyjnych kościółkach góralskich, monumentalności budowli dodaje zastosowanie kamienia jako wykładziny zewnętrznej.

Wg znawców jest to jedna z najciekawszych budowli sakralnych na terenie polskich Karpat. Kościół wystawiony został ze składek mieszkańców miasta i okolicznych wsi w 100-lecie Konstytucji 3 Maja, co upamiętnia tablica z datami 1791-1891 oraz orłem, umieszczona na ścianie frontowej. W górnej części frontonu potężnych rozmiarów kompozycja Ukrzyżowania, wykuta w jednym głazie skalnym przez rzeźbiarza Władysława Durka, który jest również autorem większości rzeźb wewnątrz kościoła.

Wieża o charakterystycznej sylwecie, nakryta neobarokowym hełmem, mierzy 65 m. Po bokach dwie kaplice o doskonale wyważonych proporcjach, od strony pn. grobowiec budowniczego kościoła - ks. Kazimierza Łazarskiego oraz tablice z nazwiskami mieszkańców Limanowej i okolic, którzy zostali zamordowani podczas II wojny światowej. Na ścianie tylnej, nad prezbiterium, mozaika przedstawiająca Matkę Boską Częstochowską.

Wewnątrz, w ołtarzu głównym, otoczona wielką czcią gotycka Pieta (XIV w.), uroczyście koronowana w 1968 r. przez ówczesnego arcybiskupa Karola Wojtyłę i rekoronowana (po kradzieży koron) przez papieża Jana Pawła II w 1983.

W wyposażeniu wielkiego ołtarza również dwie barokowe rzeźby (XVIII w.), -przedstawiające Matkę Boską Bolesną i św. Jana Ewangelistę. Chrzcielnica gotycka 1527r. - jedyny zachowany zabytek z wyposażenia pierwszego kościoła Limanowskiego. Ciekawe, oryginalne wyposażenie posiada kaplica św. Krzyża (obok ołtarza głównego). Monumentalność wnętrza podkreślają potężnych rozmiarów witraże, z których na - szczególną uwagę zasługują dwa, umieszczone obok chóru muzycznego,- przedstawiające dawnych mieszkańców okolic Limanowej. Ich projektantem był limanowski malarz - Wincenty Gawron.

Do kościoła przylegają zabudowania Sanktuarium Matki Boskiej Bolesnej, zwanej też Limanowską - plebania, dom pielgrzyma, krużganki ze stacjami Dróżek Matki Boskiej (wyk. Szczepan Szubryt z Limanowej), ołtarz polowy, muzeum.

W zabudowie centrum przeważają obiekty nowe. Szczególnie okazale prezentuje się zespół Domu Młodzieży im. Janka Krasickiego (dom wycieczkowy, biura i pracownie specjalistyczne domu kultury, sala widowiskowa, kawiarnia). Przed kompleksem tych obiektów popiersie Janka Krasickiego (1919-1943).

Ostatnie relikty starego, drewnianego budownictwa zachowały, się jedynie przy ul. Leśnej. W rejonie ul. Kilińskiego stał dom, w którym w 1891 r. urodził się gen. Zygmunt Berling. Przy ul. Orkana, naprzeciw byłego kina "Sojusz" obelisk Nieznanego Żołnierza, wzniesiony w 100 rocznicę powstania listopadowego.

Idąc dalej tą ulicą dojdziemy do zabytkowej i owianej legendami kaplicy, Matki Boskiej Bolesnej zbudowanej na miejscu poprzedniej w początku XIX w. (od Rynku ok. 25 min). Budowla stoi obok potężnej, liczącej ponad 300 lat lipy, której jedną odnogę w latach 80-tych powaliła wichura. Wewnątrz kaplicy Pieta (XIX w.), przypominająca figurę w kościele limanowskim. Niedaleko kaplicy, przy ul. polnej, resztki zabytkowego dworku z XVIII w. (ganek podparty kolumnami), spalonego w 1945 r. Do ruin prowadzi malownicza aleja, w otoczeniu ciekawy, ale zaniedbany park krajobrazowy.

Na cmentarzu parafialnym (ul. Szwedzka) zabytkowa kaplica grobowa ziemiańskiej rodziny Marsów (XIX w.), wewnątrz kilka epitafiów z herbami. W środkowej części cmentarza groby. żołnierzy z I wojny, światowej, poległych w okolicach Limanowej oraz kwatery pomordowanych podczas II wojny światowej mieszkańców parafii limanowskiej, partyzantów i funkcjonariuszy MO i SB, poległych po II wojnie światowej.

Przy ul. Józefa Marka, w dawnych zabudowaniach browaru (XIX w.), zakład przetwórstwa owocowo-warzywniczego.

Na skraju parku miejskiego, w zabytkowym dworku Marsów (XIX w.) mieści się Muzeum Ziemi Limanowskiej, założone w 1970 r. z inicjatywy społecznych działaczy PTTK. Ciekawa ekspozycja dziejów, miasta i regionu oraz kultury materialnej ziemi limanowskiej. Na szczególną uwagę zasługuje unikalny zbiór malowanych skrzyń wianowych. Podworską kaplicę zaadaptowano na Izbę Pamięci Narodowej - na ścianie frontowej symboliczna Pieta, na ścianach tablice z nazwiskami mieszkańców ziemi limanowskiej pomordowanych podczas okupacji hitlerowskiej. W otoczeniu dworku grupy starodrzewu - resztki z byłego parku dworskiego.

Obok dworku mieszczącego muzeum, przy głównej alejce spacerowej parku pomnik Braterstwa Broni, upamiętniający wyzwolenie miasta spod okupacji hitlerowskiej przez żołnierzy radzieckich.

Przed budynkiem Zespołu Szkół Mechaniczno-Elektrycznych (ul. Zygmunta Augusta) głaz z tablicą pamiątkową, poświęconą pamięci Janka Krasickiego. Tuż obok hotel Ośrodka Sportowego "Limanovia" i hala sportowa.