JODŁOWNIK

Jodłownik - wieś gminna (ok. 1140 mieszkańców), leżąca u zbiegu potoków Owsianka i Tarnawka, w niewielkiej, malowniczej kotlince u podnóża Kostrzy i Świnnej Góry. Nazwa wsi pochodzi od wielkich borów jodłowych, które zgodnie z tradycją porastały niegdyś okolicę. Pierwsze wzmianki o Jodłowniku pochodzą z 1361 r., na przełomie XIV i XV w. gospodarowały tu rody rycerskie Drobotów, a potem Ratołdów herbu Szeliga. Wówczas Jodłownik pod względem administracyjnym należał do kasztelanii wojnickiej, potem do czchowskiej, a od końca XV w. do powiatu szczyrzyckiego. Do XX wieku Jodłownik stanowił filię parafii św. Mikołaja w Skrzydlnej. Na początku XVI w. wieś nabył Achacy Jordan z Zakliczyna, później posiadłość dzierżyli Lubomirscy, od których w 1529 r. kupili ją Niewiarowscy herbu Półkozic. Przecław Niewiarowski ufundował w 1585 r. miejscowy kościół drewniany, który po dziś dzień jest ozdobą wsi. Aktem ostatniej woli przekazał swe dobra ojcom dominikanom z Krakowa. Ci z kolei gospodarzyli tutaj do roku 1782, to jest do kasaty majątków zakonnych, dokonanej na podstawie słynnego edyktu cesarza Józefa II. Zgodnie z postanowieniami tej ustawy wszystkie dobra ziemskie należące do zgromadzeń klasztornych, zostały przejęte przez rząd austriacki. Zakonników z Jodłownika (z księdzem Okólskim na czele) usunięto do Krakowa. U progu XIX w. zlicytowane dobra jodłownickie kupił od kamery austriackiej Edmund Feliks Romer z Bieździedzy, dając początek jodłownickiej linii tego rodu. Spośród jodłownickich Romerów wywodziło się wielu światłych działaczy, bojowników o wolność Polski, legionistów i kawalerów orderu Virtuti Militari. Konstanty Romer i jego syn Stefan byli gorącymi patriotami, społecznikami, propagatorami nowoczesnych form gospodarowania na ubogiej beskidzkiej ziemi. Stefan Romer był prekursorem wprowadzenia do hodowli nowej rasy krów, tzw. czerwonego bydła polskiego. J. Romer prowadził amatorską stację meteorologiczną, współpracując w tym zakresie z Komisją Fizjogeograficzną w Krakowie.

Głośnym echem odbiły się w Jodłowniku wydarzenia rabacji galicyjskiej w 1846 r. Przybyli chłopi kilkakrotnie splądrowali dwór, a p. Konstantego Romera okrutnie pobili, obrabowali i pod eskortą odwieźli do Bochni.

W 1869 r. decyzją biskupa krakowskiego opiekę nad kościołem przejęli cystersi ze Szczyrzyca. Oni to wyremontowali świątynię, zbudowali cmentarz i drewniany most. Pod koniec XIX w. na terenie Jodłownika mieszkało 410 mieszkańców, w tym 14 Żydów.

Obecnie gmina Jodłownik obejmuje 12 wsi i liczy ponad 8000 mieszkańców, jest też znanym ośrodkiem sadowniczym i turystycznym. Uroki okolicy docenił reżyser Maciej Wojtyszka, który kręcił w tutejszych plenerach zdjęcia do komedii „Święty interes”. Statystami byli mieszkańcy Jodłownika.

Informacje krajoznawcze:
• W centrum wsi stoi drewniany kościółek p.w. Narodzenia NMP, wybudowany z fundacji Przecława Niewiarowskiego w 1585 r. Należał później do dominikanów, a od 1869 r. do cystersów szczyrzyckich. Świątynia zbudowana jest z drewna modrzewiowego, w konstrukcji zrębowej, zaś kwadratowa wieża z nadwieszoną izbicą ma konstrukcję słupową. Wnętrze jest ozdobione polichromią rokokową z 1764 r. której głównym elementem są kartusze z popiersiami świętych zakonu dominikańskiego. Na stropie przedstawienie koronacji Matki Boskiej. Klasycystyczny ołtarz główny z Ofiarowaniem NMP, obok posągi świętych Jacka i Dominika. Ołtarze boczne późnobarokowe: Matki Boskiej z Dzieciątkiem i Najświętszego Serca Pana Jezusa. Z innych ciekawych elementów wyposażenia warto wymienić barokową ambonę, portret fundatora Przecława Niewiarowskiego z ok. 1600 r., obrazy Matki Boskiej Śnieżnej, św. Mikołaja i św. Jana Chrzciciela. Ze starego kościoła pochodzą dwa szesnastowieczne dzwony, aktualnie przeniesione do nowego kościoła, podobnie jak obraz Matki Boskiej Jodłownickiej. W starym kościele nazywanym przez miejscowych „Matką Staruszką” trwają od 2008 r. szeroko zakrojone prace konserwatorskie. Osobna parafia w Jodłowniku utworzona została dopiero w 1925 r. przez bpa tarnowskiego Leona Wałęgę.
• Obok kościoła stoi zabytkowy budynek plebanii z przełomu XIX i XX w., wystawiony przez ks. Alojzego Tajdusia z zakonu cystersów.
• Naprzeciw kościoła, po drugiej stronie drogi do Wilkowiska można zobaczyć pozostałości dawnego dworu jodłownickiego Romerów z XIX i XX w. Zachowały się obszerne zabudowania gospodarcze, a w parku podworskim piękny drzewostan oraz niewielki staw.