"Głodnie świota"

Downi tło sie świota Błozygło Narłodzonio nazywałło głodnimi świotami.

Jo nie wiom locegło tak nazywali. - Cy lotegło, ze te świota były, i so zawse takie urłocyste, wesłołe? - Głody to przecio - zobawa, uciecha... A młoze lotegło, ze w tym casie, pło świotak, suzba sła "na głody"?

Był downi taki zwycoj, ze parłobki, dziywki i pastyrze mieli wtedy urlłopy, jagby teros młozna pedzieć... Pakłowałi przyłodziywo dło kuferków, wozołków, i śli kajsi dło rłodziny łotpłocywać.

W tym casie gazdłowie głodzili tys suzbo na nłowy rłok. - Targłowali sie za cło ta suzba bedzie u gazdy rłobić w nłowym rłoku...

Przygłotłowania dło głodnik świot ciogły sie przez cały Jadwont...

Wcas ranło, kłozdygło dnia, łotprawiane były, jak teros, roroty. - Duzło ludzi chłodziłło na te roroty. - Cheba wiocy jak teros...

Kłozdy w tym casie jus myśloł ło świotak i dło świot sie ryktłowoł...

Widać było, ze ludzie so płobłozniejsi... Chłodzili przecio na roroty, śpiywali jadwontłowe pieśni w kłościele i pło chołpak, płościli...

Widzi mi sie, ze cheba nie grzysyli tela, cło zawse...

Ale te płosty tło były wtedy strasne. - Nie takie jak teros. - Jodało sie szyćko bes omasty.

Nawet gorki sie parzyło, zeby tam reśtki tuscu usunoć.

Nojcości sie jodało wtedy zimnioki z kapustom, z Płostnym zurom, kaso i grłoch ze susonymi śliwami, błob...

Przy tym szyćkim, kłozdy myśloł nat tym, jakby sie ta na świota lepi łodzioć. - Jak kłogło nie było stać na kupnło cegłosi nłowygło i paradnygło, tło se chłoć tło, cło mioł - cyściuł, pucłowoł, nicłowoł, zeby świota usanłować.

Nie godom jus ło tym, ze przecio honłorłowło sie było płokozać w cymsi nłowym i strłojnym. Za dziewcynom wystrłojonom cości sie kawalyrłowie łoglodali, a kawalyr wyryktłowany zawse był lepi u dziewuch widziany. - Gazdo i gaździno tło jus z daleka młoznło było pło przyłodziywie płoznać...

W tym casie było Swiotygło Mikłołaja, ale downi, nie tak jak teros, dzieciom sie płodaronków nie dawało. - Była biyda, a pło chołpak dzieci duzło. - W nojlepsym razie, dzieciska dłostały trłochy jabłek, łorzychów, trłoski cukru w papiyrku.

Cło innygło u błogatsyk, ale takik było mało. Tamte dzieci sie kwoliły, cło dłostały łot Świotygło Mikłołaja, a tym biydnym śkoma było...

Jak sie świota przyblizały, tło dzieciska myślały ło drzywku...

Nojstarsi pamiytajo, ze sie downi wiysało płot płowałom płodłaźnico. - Płoźni nastały drzywka, ktłore sie teros nazywo chłojinkami.

Płodłaźnica, tło tys drzywkło, ale zawiesone u płowały, jakby tak pedzieć, dło głory nłogami...

Płodłaźnice i drzywka strłojiło sie łajcuskami z kłolłorłowe bibuły, z kłolłorłowygło papiyru, drłobnymi japkami (cyrwonkami). - Wiysało sie tys łorzechy łowijane papiyrkami i bibułom.

Cukierków było mało, bło były drłogie, ale dało sie tys drzywkło łosukać i wiysać, łowiniote w kłolłorłowe papiyrki, kłostki cukru, susone śliwy, abło kawołecki korpiela... Chłodziłło ło tło, zeby drzywkło wygladałło błogatło.

Nojciekawse, przy tym szyćkim, były łajcuski z kłolłorłowe bibuły, gwiozdki, rłozne łozdłoby ze słomy, sysek i głowek maku... Uzywało sie dło tegło farbek i płozłłotek.

Trafiały sie tys dziłopki, a casom i chłodoki, ktłore umiały zrłobić sykłowne zobowki: jakigłosi janiołka, łowiecko, ptoska, cy tys kłoguta z wydmuski z jojka... Tło szyćkło musiało pasłować dło tegło cło sie dziołło w słopce betlejomski.

Na kłozdym drzywku wisioł świat z łopłatków, a tło tys trza było umieć zrłobić...

Przet świotami rłobiłło sie, pło chołpak, grontłowne płorzotki. - Kłobiyty biyliły, sprzotały, myły cło ta było dło mycio.

Przet wilijom cało rłodzina sie grantłownie myła... Byłło tło najcości kopanie w baliji, cebrzyku, a nojlepi w becce. - Wlywało sie głoraca włodo i wkładałło, cło jakisi cas grzone w kuchni kamiynie, zeby włoda nie wystydła...

Kopali sie w taki włodzie szyscy, pło kłoleji, łot nojmłłotsygło dło nojstarsygło...

Nie zawse ta włoda była zmioniano, tłotys ton łostatni sie kopoł w dłoś motny włodzie.

Jagby ta nie było, tło szyscy sie płoculi łocysconi, nie inło na dusy - pło płoście i młodlitwak, ale na ciele tys...

No, i nadeset ton dzioj wilijny. - Cułło sie tło świotło jagby w płowietrzu... Ludzie sie krzotali wedle łobyjść głospłodarskik. - Sykłowali futraś lo gadziny na całe świota. - Kojcyli płorzotki kłole chołp i w izbak, zeby było piykni lo siebie, i jak we świota głoście przydo.

Baby piekły bukty i kłołoce, głotłowały, cło ta młogły, na wiecerzo wilijno.

Na stłole sie kładłło sianło, na sianie łopłatki, w kocie zaś takie małe snłopecki słomy...

Był tys taki, bardzło stary zwycoj, zeby sie we wilijo przeprosać i głodzić, jak sie ta ktło z kim gniywoł... Jagby nie godać, tło ton zwycoj był piykny, i skłoda, ze sie ło nim zapłomino.

A przecio wystarcyło, jak chłop babie płowiedzioł: jo cie Magduś przeprosom, a łona mu na tło, ze gło tys przeproso... Wiadamło jus było, ze sie przes całe świota bedo lubieć, a casom i dło nłowygło rłoku, abło jesce duzy. - Dłobre i tło...

Głorzy było, jak ta ktło komu miedzo załoroł, abło jako insa skłodo wyrzodziuł. - Wtedy sie trza było duzy przeprosać, a casom skłodo naprawiać...

Chłodoki, jak mieli urazo, nojcości ło płobicie, tło se płowiedzieli - przeprosom, i uradzili, ze sie jus wiocy nie bedo bić.

Sosiatki sie casom ło łobmłowo i pyskłowanie przeprosały.

Wiecerzo wilijno młoznło było jeś, jak sie na niebie piyrso gwiozda płokozała. - Tłotys te wypłoscone dzieci ni młogły sie dłocekać i nieros dugło patrzały w niebło. - Głorzy było przy zachmurzonym niebie. - Wtedy ktłosi ze starsyk decydłoł, cy jus młoznło wiecerzo zacynać.

Wtedy sie zapolałło świycki na drzywku, szyscy brali łopłatki... Piyrsy sie zacynoł łopłatkam łomać, i zyconio składać, nojstarsy i nojwoźniejsy w chołpie - gazda. - Set łon tak łot jednygło dło dragigło pło starsojstwie i znoconiu. - Kojcyło sie na nojmłłodsyk i na pastyrzu, jak takigło trzymali.

Płotym jus szyscy sie łłomali łopłatkami i zycyli se zdrłowio, scościo...a spiesyli sie, bło kłozdy byk głłodny.

Jadłło sie wtedy rłozne płotrawy. - Niby musiało ik być dwanoście, ale biydniejsyk nie było na tło stać. Nojcaści sie głotłowało na wilijo zur z grzybami i ze zimniokami, kapusto z grzybami, piyrłogi, kaso ze susonymi śliwami, fasłola...

Szyćkie te płotrowy były jesce płostne, chłoć jus z masłom i ze śmietanom. Cłosi z miysa młoznło było jeś dłopiyrło, jak sie z Płonłockłowe przysło.

Jak sie jus szyscy najedli, tło śpiywali kłolody. - Śpiywało sie wtedy takie stare kłolody, pło nasymu i nłowe, pło pajsku...

Zacynało sie łot "Wśród nocnej ciszy". Dali sła kłoloda " Bóg się rodzi moc truchleje" i inne...

Płoźni zaś śpiywali jus pło nasymu ło tym, jaki tło ton Pon Jezusek był malućki...

Były tys takie wesłołe kłolody i pastłorołki ło tym jak tło ludzie śli dło stajonki betlejomskie i jakie mieli przygłody.

Niektłore zwrłotki jesce sie pamiyto, jak chłoćby takie:

Za łokupacyje niomieckie, tło sie śpiywało, na melodyjo kłolod, rłozne takie śpiywki, zeby sie płociesyć... Na melłodyjo kłolody - " Dzisiaj w Betlejem wesoła nowina" - śpiywało sie i tło głośnło:

Były tys wilijne wrłozby. - Wrłozyło sie z tegło, kiela ktło mioł pestek na stłole, pło zjedzonyk piyrłogak ze śliwami.

Dziewcyny nasuchiwały, z ktłore strony pies zasceko, bło z te strony pewnie kawalyr przydzie. - Były tys i inne wrłozby...

Pło wiliji, wychłodziło sie z sikiyrom dło sadu... Jedon sie zamiyrzoł sikiyrom na jabłoj, a drogi wołał: nie ścinoj, bło bedzie rłodziła!

Łobwiozłowało sie tys drzewa płowrłosełkami ze słłomy, ktłoro była w izbie przy wiecerzy wilijny.

Teros sie jus tegło nie rłobi, bło jes duzło drzyw i ktło by sie tela, pło nłocy, młordłowoł...

Zreśtom, pło pryskaniu trłociznami i pło nawłozak, tys drzewa rłodzo.

Reśtki z wieczerze sie zanłosiło gadzinie dło łobłory. - Suchało sie tys, cy zwierzota luckim głłosom godajo, ale cheba nik nie swysoł...

Ło głodzinie dwunosty w nłocy zawse była w kłościele msa - Płonłockłowo. - W innyk stronak, tło sie nazywo Pastyrka, ale u nos sie zawdy chłodziło na Płonłockłowo... i niek tak jus bedzie.

Msa - Płonłockłowo - zawdy była bardzło urłocysto. W kłościele była piykno słopka, były chłojinki, świyciło sie duzło świycek. - Nie było tak jasnło, jak teros, przy elektryce, ale bardzi przytulnie. - Teros błogatło... Tak inacy piyknie...

W piyrsy dzioj świot ludzie śli dło kłościoła, jedli, śpiywali kłolody...

Drogi dzioj, Scepana, był przeznacony na łodwiedziny. - Łodwiydzały sie rłodziny, przychłodzili znajomi, przyjociele... Kawalyrłowie śli dło swłojik panion.

Costłowali sie szyscy, cym ta ktło młog. Głorzołko sie tys piłło, casom nawet duzło...

W trza wiedzieć, ze norłod w tyk stronak jes bardzło głościnny. - Som by nie zjot, a drogimu by doł... W Scepana, starym zwycajom, świociło sie w kłościele, łowies. - Tym świoconym łowsom szyscy łobrzucali... Młoznło nawet pedzieć, ze sie łowsom bili.

Łot Błozygło Narłodzonio dło Trzek Kroli chłodzili kłolodnicy ze słopkom, z gwiozdom, turoniom, Herłodom, śmierciom, Zydom...

Byli tacy cło łodgrywali całe josełka. Pło przedstawioniu muzyka grała i była zobawa. Kłolodłowanie zacynało sie łot tego, ze jedon z kłolodników godoł tak: przyślimy tu pło kłolodzie, a cy bedzie, cy nie bedzie, tło sie kłolodłować bedzie... Cichło bracio przystopujcie, a wesłotło kłolodujcie! Hej nom kłoloda!

Grali i śpiywali jakłosi tak:

Dali jus nie pamiytom, jak tło słło... Śpiywali tys inne kłolody. Na łotchłodne zawse zaśpiywali tak:

Tło byli kłolodnicy, tacy wyskłoloni, z dłobrom muzykom, z łotpłowiednimi strłojami.

Trafiałło sie tys costło, ze młodzi, a nawet i starsi, jak sie we świota zebrali, tło uradzili zeby pło kłolodzie iś. - Na płocekaniu zrłobili jakłosi muzyko... Dłobrze było, jak ktłory umioł na jakimsi instrumoncie grać, ale młoznło byłło grać na grzebiyniak, tuc sie na statyk grotak, cy na cymsi tam...

Casom zmajstrłowali jakosi gwiozdo... Widziołem ros, jak turonia łotgrywoł pies, wystawiany pyskom dło łokna.

Cały cas chłodziłło ło tło, zeby sie głospłodorz nie złoriontłowoł, ze tło nie so prowdziwe kłolodniki, i zeby łotwłorzył dźwi. - Wtedy sie szyscy wepchali dło śrłotka...

Głospłodorz musioł cymsi płocostłować... Płośpiywali, płośpasłowali, zabrali głospłodorzy i płośli dali dło znajomków, przyjocieli...

Dziś jus sie tak nie bawio. - Jes telewizyjo, dyskłoteki i dłobrze... Ale tegło starygło tys skłoda. - Ludzie wtedy, tak jakłosi blizy siebie byli, i cheba bardzi sie lubieli.